TÜRK/ İSLAMCI İNKÂRCI ZİHNİYET ÇHS’nin HANGİ MADDELERİNE, NEDEN “ÇEKİNCE” KOYDU?

– Kemal Bülbül –
20 Kasım 1989 Uluslar Arası Çocuk Hakları Sözleşmesi

Türkiye 17. 29 ve 30. Maddelere “Çekince” koydu. Bu “Çekince” ile özellikle Kürt Çocuklar ve resmi ideoloji tarafından inkâr edilen (Arap, Çerkes, Roman…) halkların çocukları kendi ana dillerinde eğitim görme hakkına ulaşmaları engellenmiş oldu! Bu “Çekince” ile Türkçü etnik arındırmayı amaçlayan devlet, İslamcı inançsal asimilasyonu da sistematik olarak sürdürmek için, Alevi çocukların ailesinden, anne, babasından öğrendiği inancı engellemiş, yok saymış oluyordu!
Uluslararası Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS) Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca (BM) 20 Kasım 1989 günü kabul edildi. Bu sözleşme 2 Eylül 1990 tarihinde yürürlüğe girdi. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu BM üyesi 193 ülkenin taraf olduğu sözleşme en çok ülkenin onayladığı bir insan hakları belgesi olarak kabul edilmektedir.
Türkiye, ÇHS’sini 14 Ekim 1990’da, sözleşmenin 17, 29 ve 30 maddelerine çekince koymak kaydı ile imzaladı. Bu sözleşme Türkiye’de 27 Ocak 1995’de Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, çocuk haklarının korunmasını hedeflemiştir ve taraf devletlerin bu hakların yaşama geçirilmesi için yükümlülüklere uymaları gerektiği konusunu hükme bağlanmıştır.
Sözleşmenin “Giriş” bölümündeki sunumu;
“ Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, Birleşmiş Milletler Antlaşmasında ilân edilen ilkeler uyarınca insanlık ailesinin tüm üyelerinin, doğuştan varlıklarına özgü bulunan haysiyetle birlikte eşit ve devredilemez haklara sahip olmalarının tanınmasının, dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu düşünerek,
Birleşmiş Milletlere (BM) mensup halklar, insanın temel haklarına ve bireyin, insan olarak taşıdığı haysiyet ve değere olan kesin inançlarını Birleşmiş Milletler Antlaşmasında bir kez daha doğrulamış olduklarını ve daha geniş bir özgürlük ortamında toplumsal ilerleme ve daha iyi bir yaşam düzeyi sağlama yolundaki kararlılıklarını hatırda tutarak, Birleşmiş Milletlerin, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde ve Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmelerinde herkesin, bu metinlerde yer alan hak ve özgürlüklerden ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da başka görüş, ulusal ya da toplumsal köken, mülkiyet, doğuştan veya başka durumdan kaynaklanan ayırımlar dahil, hiçbir ayırım gözetilmeksizin yararlanma hakkına sahip olduklarını benimsediklerini ve ilân ettiklerini kabul ederek(…….) imzaladılar.”
ÇHS BİLDİRGESİ HANGİ HAKLARI TEMEL ALIR
“ÇHS tarihte en geniş kabul gören insan hakları belgesidir. İlk kez 1989 yılında onaylanan sözleşme bugün ikisi hariç BM üyesi bütün ülkeler tarafından onaylanmıştır ki, bu 191 ülkenin onayı anlamına gelmektedir.
ÇHS, üzerinde uluslararası planda mutabakata varılmış, üzerinde pazarlık yapılması mümkün olmayan standartlar ve yükümlülükleri içermektedir. Belge, nerede doğduklarına, kim olduklarına; cinsiyetlerine, dinlerine ya da sosyal kökenlerine bakılmaksızın bütün çocukların haklarını tanımlamaktadır.”
SÖZLEŞMENİN KAPSADIĞI HAKLAR;
Yaşama hakkı; eksiksiz biçimde gelişme hakkı; zararlı etkilerden, istismar ve sömürüden korunma hakkı; aile, kültür ve sosyal yaşama eksiksiz katılma haklarıdır. ÇHS medeni, siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlardaki insan haklarını en geniş biçimde tanımlamaktadır.
ÇHS’YE YÖN VEREN TEMEL DEĞERLER
Ayrım gözetmeme; çocuğun yararının gözetilmesi; yaşama ve gelişme; katılım;
ÇHS, on sekiz yaşın altında olanları çocuk olarak tanımlar. ÇHS’de özetlenen haklar, dünyanın tüm çocukları için geçerlidir. Buna göre, on sekiz ve daha altı çocuklarla ilgili bütün konularda, çocuğun yüksek yararı gözetilecektir. Devletler, çocukların haklarına eksiksiz biçimde saygı gösterilmesini sağlayacak önlemleri almakla yükümlüdürler. Ülke anayasaları ve yasaları bu sözleşmelere aykırı olamaz.
ÇHS ÇERÇEVESİNDE ELE ALINMIŞ BAŞLICA KONULAR ŞUNLARDIR
“ Ana–babanın rolü ve sorumluluğu; bunun ihmal edildiği durumlarda ise devletin rolü ve sorumluluğu;
Bir isme ve vatandaşlığa sahip olma ve bunu koruma hakkı; yaşama ve gelişme hakkı;
Sağlık hizmetlerine erişim hakkı; eğitime erişim hakkı; sosyal güvenlik hizmetlerine erişim hakkı; insana yakışır bir yaşam standardına erişim hakkı; eğlence, dinlenme ve kültürel etkinlikler için zamana sahip olma hakkı; istismar ve ihmalden korunma hakkı; uyuşturucu bağımlılığından korunma hakkı; cinsel sömürüden korunma hakkı; ekonomik sömürüden korunma hakkı; satış, kaçırılma ve zorla alıkoymadan korunma hakkı; diğer suiistimal biçimlerinden korunma hakkı; işkenceden korunma hakkı; özgürlükten yoksun bırakıcı uygulamalardan korunma hakkı; siyahlı çatışmalardan dolaylı ya da dolaysız korunma hakkı; ifade özgürlüğü hakkı; düşünce özgürlüğü hakkı; din ve vicdan özgürlüğü hakkı; dernek kurma özgürlükleri hakkı; çocukların kendileriyle ilgili konularda görüşlerini dile getirme hakkı; gerekli bilgilere ulaşma hakkı; özel yaşamı saklı tutma hakkı. Özel gereksinimleri olan çocukların hakları: çocuk mülteciler; özürlü çocuklar; azınlık ve yerli gruplara mensup olan çocuklar gibi; evlat edinme işlemlerinin belirli bir düzene
TÜRKİYE’NİN ÇEKİNCE KOYDUĞU ÇHS MADDELERİ
Türkiye’nin BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde çekince koyduğu maddeler

Madde: 17
Taraf Devletler, kitle iletişim araçlarının önemini kabul ederek çocuğun; özellikle toplumsal, ruhsal ve ahlâki esenliği ile bedensel ve zihinsel sağlığını geliştirmeye yönelik çeşitli ulusal ve uluslararası kaynaklardan bilgi ve belge edinmesini sağlarlar. Bu amaçla Taraf Devletler:
a. Kitle iletişim araçlarını çocuk bakımından toplumsal ve kültürel yararı olan ve 29 uncu maddenin ruhuna uygun bilgi ve belgeyi yaymak için teşvik ederler;
b. Çeşitli kültürel, ulusal ve uluslararası kaynaklardan gelen bu türde bilgi ve belgelerin üretimi, değişimi ve yayımı amacıyla uluslararası işbirliğini teşvik ederler;
c. Çocuk kitaplarının üretimini ve yayılmasını teşvik ederler;
d. Kitle iletişim araçlarını azınlık grubu veya bir yerli ahaliye mensup çocukların dil gereksinimlerine özel önem göstermeleri konusunda teşvik ederler;
e. 13 ve 18’inci maddelerde yeralan kurallar gözönünde tutularak çocuğun esenliğine zarar verebilecek bilgi ve belgelere karşı korunması için uygun yönlendirici ilkeler geliştirilmesini teşvik ederler.

Madde: 29
1. Taraf Devletler çocuk eğitiminin aşağıdaki amaçlara yönelik olmasını kabul ederler:
a. Çocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yeteneklerinin mümkün olduğunca geliştirilmesi;
b. İnsan haklarına ve temel özgürlüklere, Birleşmiş Milletler Andlaşmasında benimsenen ilkelere saygısının geliştirilmesi;
c. Çocuğun ana–babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, çocuğun yaşadığı veya geldiği menşe ülkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı uygarlıklara saygısının geliştirilmesi;
d. Çocuğun, anlayışı, barış, hoşgörü, cinsler arası eşitlik ve ister etnik, ister ulusal, ister dini gruplardan, isterse yerli halktan olsun, tüm insanlar arasında dostluk ruhuyla, özgür bir toplumda, yaşantıyı, sorumlulukla üstlenecek şekilde hazırlanması;
e. Doğal çevreye saygısının geliştirilmesi.
2. Bu maddenin veya 28’inci maddenin hiçbir hükmü gerçek ve tüzel kişilerin öğretim kurumları kurmak ve yönetmek özgürlüğüne, bu maddenin 1 inci fıkrasında belirtilen ilkelere saygı gösterilmesi ve bu kurumlarda yapılan eğitimin Devlet tarafından konulmuş olan asgari kurallara uygun olması koşuluyla, aykırı sayılacak biçimde yorumlanmayacaktır.

Madde: 30
Soya, dine ya da dile dayalı azınlıkların ya da yerli halkların varolduğu Devletlerde, böyle bir azınlığa mensup olan ya da yerli halktan olan çocuk, ait olduğu azınlık topluluğunun diğer üyeleri ile birlikte kendi kültüründen yararlanma, kendi dinine inanma ve uygulama ve kendi dilini kullanma hakkından yoksun bırakılamaz.
TÜRKİYE’NİN ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN BAZI MADDELERİNE ÇEKİNCE KOYMASI KONUSU İÇİN SUNULAN DAYANAKLAR
Türkiye Lozan Antlaşmasını gerekçe göstererek bu hakların (ÇHS de işaret edilen hakların) sadece azınlıklara tanınmış olduğunu, bu nedenle Kürtlerin böyle bir hakkı olmadığını, çünkü Kürtlerin azınlık değil kurucu asli unsur olduğunu, Kürtlerin bu ülkenin esas evlatları olarak, herkes gibi kanunlar karşısında eşit olduklarını gerekçe göstermiştir. Bu gerekçelere dayalı olarak da yukarıdaki maddelere çekince koyup diğer maddeleri imzalamıştır. Arap, Çerkes, Roman gibi halkların varlığından dahi söz edilmemiştir.
ÇHS’nin 17. 29 ve 30. Maddelerine “Çekince” koyan devletin bir başka amacı ise Alevi çocukların inançsal gereksinimden doğan farklılıklarını örtbas etmek ve Aleviliği yasaklamaktır.