Hedef, Dünya Aleviler Birliği olacaksa, Anadolu Aleviliği kavramını bir kenara koymalıyız…

Türkiye menşeli Alevi hareketleri tarafından geride bıraktığımız dönemin şartlarına ve ruhuna uygun olarak Anadolu Aleviliğine ait erkânları meşruiyet zemini olarak kabullenilmesi ve bu kabulleniş hattının asimilasyon politikalarına karşı “dalgakıran” efekti olarak görülmesi anlaşılır bir durumdur. Lakin kendini geleceğe taşıma hedefi koyan tüm toplumsal yapılar küresel bir düzlemde var olma perspektifine odaklanırken, Alevi hareketinin geçtiğimiz yüzyılın popüler öngörülerine yenik düşmesi kabul edilebilecek bir durum değildir.

Asimilasyon politikalarıyla baş etmenin yolunu yapay “tanımlama” krizlerine girip, sınırlar yaratmak değildir. Hele ulus devlet modellerine ilham kaynağı olan “homojenlik” dayatması hiç değildir. Mevcut Alevi hareketi, kendi içerisindeki heterojenliği olduğu kabul edip, şemsiyeyi olabildiğince geniş tutmaya gayret göstermelidir. Küresel medeniyet öngörüsüne uygun bir pozisyon almalıdır. Hele bu pozisyona argüman üretecek inanç alanında onlarca sağlam dalı varken…

Alevilik etno-dini bir kimlik vurgusuna hapsedilemez

Dunning-Kruger[1] Sendromu’ndan muzdarip kliklerin tarih, sosyoloji, antropoloji ve siyaset bilimlerini es geçerek, salt sözlü kültüre dayalı teolojik bilgileri referans alan yaklaşımlarının uygun ve sağlıklı bir tartışma zemini olduğunu düşünmüyorum. Örneğin “Kentleşen Alevilik”, musâhiplik gibi geleneksel inancın tartışılmaz bir değerini nasıl bir inanç dizgisiyle yeni döneme adapte edeceği henüz çözüm bekleyen sorunlardan biri. Zira adli konuların ve anlaşmazlıkların dahi çözüme kavuşturulduğu ‘cem’ erkanını bile salt teolojik bir düzlemde ele almak mümkün görünmemektedir. Hele inanç alanında çeşitli kırılma momentlerine sahip yüzyıllara dayanan bu bakiyeyi bir çırpıda sıfırlayacak sihirli bir değneğin bulunmadığı gerçeğini de hesap katarsak…

Bu aşamada özellikle asimilasyoncu çevreler tarafından Alevi Çalıştayları boyunca dayatılan ‘kendini tanımla’ yaklaşımının bir çözüme ulaşmaktan ziyade masadaki ittifakı dağıtmaya yönelik bir Osmanlı oyunu olduğunu da hatırlatmak isterim. Alevileri etno-dini bir kimlik vurgusuna hapsetmeyi amaçlayan bu yapay sorundan daha can alıcı meseleler önümüzde duruyor. Aynı asimilasyoncu çevreler, Alevilere ve Aleviliğe dönük fiziki ve psikolojik saldırılarda sadece ‘Alevi olmak’ kriterini baz alırken, bu çevrelerle mücadele en etkin yolun yine onların silahıyla meseleye yaklaşmaktan geçtiğini belirtmeliyim.

Bu noktada ‘Aleviliğe post moderniteye uygun bir kimlik kazandıracak siyasi birliği nasıl var edebiliriz? sorusuna mesai harcamayı gelecek adına daha değerli buluyorum. Bu konuyla ilgili tartışmalara önderlik edecek en dinamik yapı ise Avrupa Alevi Hareketi’dir. Bu öngörümün kaynağı yıllardır Avrupa Alevi Hareketi’nin –bilinçli veya bilinçsiz- Türkiye Alevi Hareketi’ne yönelttiği ‘biz daha başarılıyız’ algısı kesinlikle değildir. Bilinçli bir tercih olarak ortaya çıkmasa bile, Avrupa Alevi Hareketi’nin sıklıkla düştüğü bu hata başka bir yazının konusu olacak derinliğe sahiptir.

Osmanlı’dan bu yana siyasi erk tarafından salt bir ‘güvenlik sorunu’ olarak ele alınan Alevilerin, devlet baskısı olmadan kendini ve inancını bulduğu topraklar Avrupa’dır. Başarılı olma kriteri Avrupa’da ‘yeni haklar elde etmek’ olurken, bu iş Türkiye’de ‘var olma savaşı’ vermeye denk düşüyor. Birbirinden farklı şartlara ve bunun gereği önceliklere ve imkânlara sahip olan iki ortamdan bahsediyoruz. Avrupa’daki bu avantajlı durumundan kaynaklanan bir rahatlığa sahip olan Avrupa Alevi Hareketi, günlük gelişmelerden arındırılmış bir perspektifte meseleye daha uzun vadeli ve çözüm odaklı yaklaşabilir.

Dezavantajdan avantaja: Alevilerin coğrafi dağınıklığı

Geçtiğimiz yüzyılın asimilasyon politikalarına yön veren zorunlu göç uygulamasının sonucu olarak bugün neredeyse tüm dünyaya yayılmış bir Alevi-Bektaşi nüfusundan bahsedebiliriz. Bu dağınık yapı son yirmi yıla kadar dezavantajlı bir durum olarak değerlendirilirken, küreselleşme ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sonrasında bambaşka bir hal aldı. Yereldeki bir sorunu dünya kamuoyuna taşımaktan, kilometrelerce uzaklıktaki yapıların ortak hareket edebildiği olumlu örneklere kadar nasıl bir avantaja dönüştüğüne şahitlik ediyoruz.   On iki ülkede örgütlenmeyi başaran Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu, etkin bir lobi gücü olarak göçmen kökenli kuruluşlar arasında göze çarpmaktadır. Önümüzdeki dönemde yapılması gerekense, bu oluşumu bir kademe daha yukarı taşıyarak, Dünya Aleviler Birliği’ni oluşturmak olmalıdır. Özellikle Bektaşiler ve Arap Alevilerini de kapsayan, bir örgütlenmeye acilen ihtiyaç vardır. Yeni dönem; kendini sorgulamak zorunda bırakılan Alevilikten kurtularak, yüzyıllardır haklarını gasp eden kesimlere özeleştiriye zorlayan bir Alevi hareketine dönüşme vaktidir.

Alevi dünyası içerisinde, bir yandan Harabati Baba Dergâhı’ndaki işgali ortadan kaldırmaya çalışırken, diğer yandan Türkiye, Suriye, Lübnan ve Kürdistan’daki Alevilere yönelmiş tehditler için de kafa yoran bir hareket var edilmelidir. Kısacası, bu konuyla ilgilenen canlara başka bir pencereden değil, hep birlikte terastan bakmayı öneriyorum.

Dipnot:

[1] Cornell Üniversitesi’nin iki psikoloğu Justin Kruger ve David Dunning’in tanımladığı bir algılamada yanlılık eğilimidir. Dunning-Kruger Etkisi (DK Etkisi veya DKE), belli bir konuda beceriksiz veya bilgisiz insanlarda görülen, “hayali (sanrılı) üstünlük hissi”ne verilen isimdir. Bu kişilerde, tipik olarak, beceriksiz/bilgisiz oldukları konulardaki becerileri/bilgileri sorulduğunda, gerçekte olandan çok daha yüksek olduğunu iddia ettikleri görülür. Yani bu kişiler, cehaletlerinden ötürü sahip oldukları cesaret nedeniyle, kendilerini aslında bilgisiz oldukları bir konunun uzmanı ilan edebilirler.

Not: Bu yazı 19 Temmuz 2017 tarihinde Alevi Haber Ajansı tarafından yayılanmıştır.